## اتباع خارجی غیرمجاز در ایران: چالش ها و راه حل ها
**به گزارش فرصت نیوز:**
اخیرا موضوع حضور اتباع خارجی غیرمجاز در ایران، به یکی از چالش‌های اصلی کشور تبدیل شده است. این موضوع هم از نظر امنیتی و هم از نظر اجتماعی، دغدغه بزرگی برای مردم و مسئولین محسوب می‌شود.
در ایران، اقامت اتباع خارجی بر اساس قوانین موجود، در دو نوع موقت و دائم انجام می‌شود. اقامت دائم در صورتی اعطا می‌شود که فرد خارجی در ایران، محل سکونت قانونی داشته باشد. در غیر این صورت، اقامت او در ایران موقت محسوب خواهد شد. هیچ تبعه خارجی حق اقامت در ایران را بدون اجازه مقامات ذی‌ربط و برای مدت طولانی‌تر از آنچه در مجوز اقامت او قید شده، ندارد.
همچنین طبق قانون، اتباع خارجی موظف هستند پس از انقضای مدت مجوز اقامت یا عبور از کشور، خاک ایران را ترک کنند. عدم ترک کشور در موعد مقرر، به منزله حضور غیرقانونی در کشور تلقی می‌شود.
در ماه‌های اخیر، موضوع حضور اتباع غیرمجاز، به یکی از محورهای اصلی بحث‌های رسانه‌ای و حتی برنامه‌های نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری تبدیل شده است.
در نخستین نشست خبری رئیس جمهور، مسعود پزشکیان، به برنامه دولت برای ساماندهی اتباع افغانستانی اشاره کرد. وی با تاکید بر اینکه برای این موضوع، سه جلسه در شورای امنیت برگزار شده است، توضیح داد که برخی از اتباع افغانستانی مجوز اقامت دارند و برخی دیگر به صورت غیرقانونی وارد ایران شده‌اند.
رئیس جمهور تاکید کرد: “ما با هم برادریم، اما مراعات چارچوب قانونی بین دولت‌ها لازم است. چارچوب قانونی بین کشورها باید نوشته شود. در حال بازگرداندن اتباع غیرقانونی به صورت محترمانه هستیم.”
**ممنوعیت حضور اتباع بیگانه در برخی استان‌ها**
یکی از سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در راستای ساماندهی اتباع خارجی، ممنوعیت تدریجی حضور اتباع بیگانه در برخی استان‌ها است. این سیاست ابتدا از استان‌های شمالی، شامل مازندران، گیلان و گلستان آغاز شد و اکنون، حضور اتباع خارجی، چه قانونی و چه غیرقانونی، در حدود نیمی از استان‌های کشور ممنوع اعلام شده است.
طبق اعلام رسمی، حضور اتباع افغانستانی و به طور کامل اتباع غیرمجاز در ۱۵ استان شامل مازندران، گیلان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و همدان به طور کامل ممنوع است.
همچنین حضور اتباع خارجی غیرمجاز در بخش‌هایی از استان‌های دیگر، شامل اصفهان، بوشهر، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خوزستان، سمنان، فارس، قزوین، کرمان، گلستان، مرکزی و یزد ممنوع است.
**آمار اتباع خارجی در ایران**
مطابق اعلام عبدالله مبینی، رئیس سازمان ملی مهاجرت، تعداد اتباع خارجی مجاز در کشور، حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر است که بیش از ۹۰ درصد آنها اتباع افغانستانی هستند.
با این وجود، ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شورای مجلس شورای اسلامی، در مصاحبه‌ای در شهریور امسال، با بیان اینکه هفت میلیون نفر اتباع خارجی در ایران حضور دارند، گفت: “آمار متفاوت است اما حدود ۴ میلیون و ۷۰۰ نفر اتباع مجاز سرشماری شده است.”
**برنامه برای اخراج ۲ میلیون اتباع خارجی غیرمجاز**
اگرچه تاکنون آمار مشخصی از تعداد اتباع غیرمجاز در ایران اعلام نشده است، اما ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، به نقل از فرمانده کل انتظامی، از اخراج ۲ میلیون اتباع غیرمجاز در آینده‌ای نزدیک خبر داده است.
سردار قاسم رضایی، جانشین فرمانده کل انتظامی کشور، به صراحت اعلام کرده است که حضور بدون مجوز اتباع خارجی در کشور، جرم است و این افراد تحت تعقیب پلیس هستند. وی تاکید کرده است: “در دوره‌هایی شاهد نبود امنیت در برخی کشورهای منطقه بودیم که سبب مهاجرت آنها به کشورمان شد و اکنون که آن کشورها دارای امنیت هستند و آمادگی پذیرش اتباع خود دارند، ضرورتی به حضور این اتباع غیرمجاز و به شکل غیرقانونی در کشورمان وجود ندارد.”
سردار رضایی همچنین تاکید کرده است که مطالبه مردم نیز اخراج و بازگرداندن اتباع غیرمجاز ساکن در کشور به سرزمین خودشان است.
**نقش پلیس در ساماندهی اتباع غیرمجاز**
به طور حتم هر موضوعی که با نظم و انضباط اجتماعی ارتباط داشته باشد، مسئله‌ای انتظامی محسوب می‌شود و در تمامی کشورها، بخش سخت مدیریت آن به دستگاه پلیس سپرده شده است. بنابراین، موضوع اتباع و به خصوص اتباع خارجی غیرمجاز، کاملاً مسئله‌ای انتظامی است اما تبعات آن فقط در این بخش خلاصه نمی‌شود.
**تبعات حضور اتباع غیرمجاز**
بر کسی پوشیده نیست که نخستین تبعات مهاجران غیرمجاز، اخلال در نظم و امنیت اجتماعی است که بار روانی منفی نیز به همراه دارد. انتقادات اخیر مردم به حضور اتباع خارجی، به خصوص پس از چندین مورد حادثه ضد امنیتی و قتل، مانند حادثه تروریستی در حرم مطهر شاهچراغ، حادثه تروریستی در سالگرد شهادت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و در نهایت قتل مهرجویی‌ها، نمونه‌هایی است که ضرورت و اهمیت ساماندهی اتباع خارجی را مبرهن می‌سازد.
اما تبعات حضور مهاجران در یک کشور صرفاً به مسائل امنیتی ختم نمی‌شود و موضوع قاچاق مواد مخدر و کالا را نیز باید به فهرست هزینه و خسارات حضور اتباع خارجی غیرمجاز اضافه کرد.
رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، چندی پیش در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایرنا، تاکید کرد: “خروج اتباع خارجی غیرمجاز از کشور و بازگشت آنان به کشورهای خود، به طور حتم بر کاهش قاچاق مواد مخدر موثر خواهد بود.”
**ضرورت حمایت از پلیس**
مطابق سیاست اتخاذ شده و طبق دستورالعمل وزارت کشور و اولویت پلیس، همه اتباع خارجی غیرمجاز باید تا پایان سال ۱۴۰۳ (امسال) ایران را ترک کنند. در این میان، نیروی انتظامی به عنوان بازوی اجرایی دولت در جهت بازگشت نظم و امنیت، نیاز به حمایت دارد.
طبق اعلام اخیر محمدصالح جوکار، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور، ۲۱ دستگاه در طرح ساماندهی اتباع خارجی به تولیت وزیر کشور مسئولیت دارند. از این‌رو، به طور قطع همراهی دستگاه‌های مختلف با پلیس می‌تواند در اقتدار آن در انجام ماموریتش موثر باشد.
رسانه‌ها و نمایندگان افکار عمومی نقش مهمی در حمایت از پلیس دارند. همچنین حمایت قانونگذاران و نمایندگان مجلس، دستگاه‌های امنیتی، نهادهای مربوط به اقتصاد و اشتغال و دیگر نهادها لازم و ضروری است.
**نقش مردم در شناسایی اتباع غیرمجاز**
رسانه‌ها و مردم نیز می‌توانند نقش پر رنگی در شناسایی اتباع غیرمجاز ایفا کنند.
