مالیات بر درآمد سرمایه (CGT) در ۱۹۰ کشور به عنوان یک پایه مالیاتی شناخته شده است که بر تفاوت قیمت خرید و فروش دارایی‌ها اعمال می‌شود. این مالیات به ویژه بر روی دارایی‌هایی مانند طلا، مسکن و خودرو تأثیرگذار است. در چارچوب جدید مالیات بر درآمد سرمایه، یک دوره سه ساله برای تنفس در نظر گرفته شده که پس از تصویب قانون آغاز می‌شود. همچنین در طرح اصلاح قانون، افراد مشهور و جاهایی که از امتیازات غیر ضروری برخوردار بودند دیگر این مزایا را دریافت نمی‌کنند.
جزئیات مالیات بر درآمد سرمایه
محاسبه مالیات براساس ارزش دارایی‌ها انجام می‌شود. برای مثال، اگر یک خانه به قیمت ۵ میلیارد تومان خریداری و به قیمت ۶ میلیارد تومان فروخته شود، درآمد ۱ میلیارد تومانی حاصل می‌شود که مشمول مالیات خواهد بود. با این حال، اثرات تورم نیز باید از این میزان کسر شود. براساس این طرح مالیاتی، دلالان و سودجویان باید از این مالیات بترسند، اما مردم عادی که به دنبال خرید خانه بهتری هستند، مشمول این مالیات نمی‌شوند. از طرف دیگر، انتقال املاک به فرزندان یا خرید خودروی جدید نیز از این مالیات معاف است. حتی خرید چند دستگاه خودرو برای استفاده شخصی مشمول مالیات نخواهد بود مگر در صورت فروش و کسب سود.
کشاورزان، شامل دامپروری و زنبورداری و … از مالیات معاف هستند. طبق اصلاحیه مالیاتی، حساب‌های شخصی و تجاری افراد مشهور و شرکت‌های تبلیغاتی تحت رصد هستند و برخی از آن‌ها باید مالیات پرداخت می‌کنند. برای نمونه در صورتی که ۱۰۰ تراکنش بالای ۳۵ میلیون تومان ثبت شود دیگر حساب تجاری محسوب می شود. مگر اینکه اسنادی ارائه شود که آن را رد کند.
طبق آمار، ۸۸ درصد از مالیات کشور توسط ۵ درصد مؤدیان پرداخت می‌شود که عمدتاً شامل شرکت‌های بزرگ هستند. اصلاحات در قانون مالیات‌های مستقیم به ساماندهی مالیاتی و کاهش معافیت‌ها کمک خواهد کرد که جلوی فرار مالیاتی بزرگ گرفته شود.
اندازه اقتصاد غیررسمی در ایران
اقتصاد غیررسمی در ایران حدود ۱۸ درصد تخمین زده می‌شود. بسیاری از کشورها به دنبال کاهش این نوع اقتصاد از طریق ابزارهای مالیاتی هستند. مالیات بر درآمد سرمایه در کشورهای مختلف مانند آمریکا از بیش از ۱۰۰ سال پیش اجرایی شده و به افزایش شفافیت و کاهش اقتصاد غیررسمی کمک کرده است. در نهایت، تمامی اشخاص حقوقی و حقیقی غیر ایرانی که در ایران فعالیت می‌کنند، مشمول قانون مالیات‌های مستقیم خواهند بود.
اصلاح قانون مالیات بر درآمد در دست اقدام
احمد غفارزاده، مشاور مالیاتی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم در گفتگو با وطن امروز گفت: در مالیات دو مولفه پایه و نرخ را داریم. برای افزایش درآمدهای مالیاتی دولت یا باید پایه‌های جدید تعریف کند یا نرخ‌های مالیاتی را بالا ببرند. برای نمونه اگر نرخ مالیاتی الان ۲۵ درصد است به ۲۵ درصد برسد. در سال‌های گذشته افزایش نرخ مالیات و پایه‌های مالیاتی نیز نداشته ایم و مالیات تغییری نکرد. اما سازمان مالیات به اطلاعات جدیدی دسترسی پیدا کرده است. بر نمونه اخیرا به اطلاعاتی از تراکنش بانکی دسترسی پیدا کنند و بر مبنای آن می تواند مالیات دریافت کند.
غفارزاده افزود: در شرایط کنونی حساب‌های تجاری و غیر تجاری داریم. حال مودی مالیاتی ممکن است که فعالیت‌هایی داشته باشد که درآمد خود را به حساب‌های غیرتجاری خود منتقل کند. به همین دلیل سازمان مالیاتی مصوبه ای را تعریف کرده که اگر ۱۰۰ تراکنش حدود ۳۵ میلیون تومان به حساب یک کارت واریز شود این نشان دهنده یک فعالیت تجاری است. پس فرد باید مالیات بدهد و اگر صاحب حساب ثابت کند که این واریز بر مبنای یک فعالیت غیرتجاری بوده از مالیات معاف می‌شود.
میزان پرداخت مالیات در سال ۱۴۰۳ تغییر نکرد
مشاور مالیاتی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم تصریح کرد: دولت نمی‌تواند نرخ مالیاتی را افزایش دهد یا پایه مالیاتی جدید ایجاد کند. چراکه به مصوبه مجلس نیاز است. در مقطع کنونی مجلس در حال بررسی اصلاح قانون مالیاتی است. براساس آن حذف معافیت‌های غیرضرور مطرح شده است. برای نمونه مناطق آزاد و آموزشگاه‌ها و فعالیت فرهنگی طبق ماده ۱۳۹ معافیت مالیاتی دارند. معافیت مربوط به اجاره ملک و … وجود دارد که غیرضروری هستند. به همین دلیل معافیت را می‌توان تغییر داد.
او افزود: طبق ماده ۱۳۹ معافیت مالیاتی برای هنرمندان و … در نظر گرفته شده است. برای نمونه اگر یک مجری ۱۰ میلیارد تومان در سال مالیات دارد معاف است. اما در بودجه محدودیت‌هایی اعمال می‌شود برای نمونه ۴ برابر پایه معافیت مالیات در نظر گرفته می‌شود. به این معنی که ۴ برابر ۱۴۴ میلیون تومان معاف از مالیات است و مابقی درآمد هنرمند یا ورزشکار مشمول مالیات خواهد بود.
احمد غفارزاده تصریح کرد: در لایحه اصلاح مالیاتی این موضوع در نظر گرفته شده که سرمایه‌گذاری به بخش‌های غیر مولد نرود. از این رو سعی شده که مالیات‌های خاصی برای این سرمایه‌گذاری‌ها در نظر گرفته شود تا سرمایه‌گذاران به سمت تولید و ارزش افزوده بروند.
معافیت‌های مالیاتی مشمول کسب و کارهای نوپا
بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی نیازمند آگاهی و رعایت شرایط مشخصی است. در زیر به برخی از راه‌های بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی اشاره می‌شود. آشنایی با قوانین و مقررات مالیاتی کشور و معافیت‌های مربوط به آن، نخستین قدم برای جلوگیری از فشار بر کسب و کارهای نوپا است. مشاوره با حسابداران و مشاوران مالیاتی می‌تواند به شفاف‌سازی وضعیت مالیاتی کمک کند. برخی معافیت‌ها بسته به میزان درآمد یا فروش کسب‌وکار تعیین می‌شود.
نگهداری دقیق از اسناد و مدارک مالی، از جمله فاکتورها و گزارش‌های درآمد، برای مستند کردن معافیت‌ها ضروری است. رعایت زمان‌بندی‌های قانونی برای ارائه اظهارنامه مالیاتی و مستندات مربوط به معافیت‌ها ضروری است
با توجه به درآمد و هزینه‌ها کسب و کارهای نوپا، می‌توانند استراتژی‌هایی برای کاهش مالیات و بهره‌مندی از معافیت‌ها داشته باشند. چراکه برخی از مشوق‌ها مانند سرمایه‌گذاری در بخش‌های خاص یا تأسیس کسب‌وکارهای نوپا واجد شرایط معافیت است.
قوانین مالیاتی ممکن است تغییر کند. کسب و کارها برای بهره‌مندی از معافیت‌ها، تهیه مستندات لازم را باید داشته باشند، اما دیده می‌شود گاهی برخی کسب و کارها با راه اندازی شرکت‌های صوری و … درامد شرکت اصلی را به شرکت‌های فرهنگی یا خیریه ای منتقل می‌کنند و از این طریق فرار مالیاتی می‌کنند. به طور قطع دولت باید جلوی این اقدامات را بگیرد.
اقدامات لازم برای بهینه‌ترین معافیت‌های مالیاتی
با رعایت این نکات و آگاهی از قوانین، می‌توانید به بهینه‌ترین شکل از معافیت‌های مالیاتی بهره‌مند شوید. در بسیاری از کشورها مشوق‌های مالیاتی خاصی برای کسب‌وکارها وجود دارد که به آن‌ها کمک می‌کند تا با هزینه‌های کمتر شروع به کار کنند و به رشد و توسعه بپردازند. برخی کشورها به کسب‌وکارهای نوپا برای چند سال اولیه فعالیتشان معافیت مالیاتی ارائه می‌دهند. همچنین شرکت‌ها می‌توانند برای سرمایه‌گذاری در تجهیزات و فناوری‌های جدید اعتبار مالیاتی دریافت کنند. مشوق‌هایی برای شرکت‌هایی که در زمینه تحقیق و توسعه فعالیت می‌کنند، می‌تواند شامل کاهش مالیات یا اعتبار مالیاتی باشد. همچنین برخی دولت‌ها و نهادها وام‌های با شرایط مناسب و بهره پایین برای کسب‌وکارهای نوپا ارائه می‌دهند. گاهی اوقات دولت‌ها کمک‌های مالی مستقیم به کسب‌وکارهای نوپا می‌دهند. برای نمونه تسهیلاتی برای ثبت اختراعات و علامت‌های تجاری که می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند تا از نوآوری‌های خود محافظت کنند.
مشوق‌های مالیاتی و تسهیلات خاصی برای کسب‌وکارها
در حال حاضر در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، مشوق‌های مالیاتی و تسهیلات خاصی برای کسب‌وکارها وجود دارد. به همین دلیل برخی کشورها از این مشوق‌ها برای جذب سرمایه‌های خارجی استفاده می‌کنند. در واقع برخی کشورها بیشتر بر معافیت‌های مالیاتی برای تقویت اقتصاد تمرکز دارند، در حالی که دیگر کشورها اعتبارهای مالیاتی یا تسهیلات بانکی ارائه می‌دهند.
همچنین مدت زمانی که این مشوق‌ها در دسترس هستند متفاوت است. برخی کشورها ممکن است مشوق‌ها را برای چند سال اولیه فعالیت کسب‌وکار ارائه دهند. در حالی که دیگر کشورها ممکن است این مدت را طولانی‌تر یا کوتاه‌تر کنند. برای نمونه معافیت فعالیت تولیدی در مناطق آزاد ایران قبلا برای مدت ۲۰ سال بود.
میزان حمایت‌های دولتی از کسب‌وکارها و حمایت از استارتاپ‌ها در اولویت دولت قرار باید بگیرد. این موضوع به فرهنگ کارآفرینی و حمایت از نوآوری کمک می‌کند. از طرف دیگر در ارزش افزوده و اشتغال‌زایی نیز موثر است.
میزان درآمدهای مالیاتی در شش ماهه ۱۴۰۳
رئیس سازمان امور مالیاتی در مورد «هوشمندسازی نظام مالیاتی» و تأکید بر جایگزینی سازوکارهای سیستمی به جای سنتی، اعلام کرد: دفتر حسابرسی سیستمی و ریسک و تمکین مالیاتی در سازمان امور مالیاتی تشکیل شده است. این اقدام به منظور تسهیل و تسریع خدمات مالیاتی به مودیان و هوشمندسازی نظام مالیاتی انجام می‌شود. اهداف و وظایف دفتر حسابرسی سیستمی ایجاد قواعد مشخص برای حسابرسی به صورت سیستمی و صدور اوراق تشخیص مالیاتی و مدیریت ریسک از طریق بازنگری و تعیین شاخص‌های ریسک در سیستم مالیاتی است. همچنین استفاده از داده‌ها برای تهیه اظهارنامه‌های پیش‌فرض و تولید اظهارنامه‌های برآوردی به صورت سیستمی و بهبود فرآیندهای عملیاتی در سامانه‌های مالیاتی از طریق دفتر حسابرسی سیستمی ممکن است.
سید محمدهادی سبحانیان همچنین اعلام کرده که برای سال ۱۴۰۲، مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی با یک ماه تأخیر شروع شده و تا نیمه مردادماه تمدید گردید. از مجموع هشت میلیون و ۲۴ هزار و ۸۵۱ مؤدی مشمول تبصره ماده ۱۰۰، حدود ۷۲ درصد (یعنی چهار میلیون و ۹۹۴ هزار و ۴۸۶ مؤدی) مالیات مقطوع صفر داشته‌اند. این تحولات نشان‌دهنده تلاش برای بهبود و هوشمندسازی نظام مالیاتی و افزایش کارایی در جمع‌آوری مالیات‌ها است.
جزئیات مالیات برای اصناف از این قرار است که مالیات زیر ۲۰ میلیون تومان شامل ۸۷ درصد از صاحبان اصناف و مشاغل است که از تبصره ماده ۱۰۰ استفاده کرده‌اند، مالیاتشان کمتر از ۲۰ میلیون تومان بوده است. مالیات بالای ۵۰ میلیون تومان تنها ۵.۹ درصد از مودیان (معادل ۵۶۱ هزار و ۹۹۴ پرونده) مالیاتی بیشتر از ۵۰ میلیون تومان تعیین شده است.
نیمی از مالیات مقطوع از طریق تبصره ماده ۱۰۰، تنها از ۲ درصد از مؤدیان وصول شده است. همچنین، حدود ۹۰ درصد از مالیات مقطوع (تقریباً ۳۳۵ هزار میلیارد ریال) از ۱۲ درصد از مؤدیان حقیقی با درآمد بالا به دست آمده است.
بیشترین سرانه مالیات مربوط به چه صنفی است
بیشترین سرانه مالیات مربوط به داروسازان با مبلغ ۸۴ میلیون تومان، دندانپزشکان با ۷۸ میلیون تومان، بیمارستان‌ها با ۶۵ میلیون تومان، پزشکان با ۵۲ میلیون تومان در شش ماهه نخست سال محقق شده است. همچنین کمترین سرانه مالیات نانوایان سنتی و صنعتی با مالیات ۲ میلیون تومان و خرده‌فروشان میوه و تره‌بار با مالیات ۳ میلیون تومان محقق شده است.
رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی از افزایش ۴۹ درصدی درآمدهای وصولی سازمان در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر داد و اعلام کرد: ۵۱۱ هزار و ۳۸۹ میلیارد تومان که ۱۶۷ هزار میلیارد تومان بیشتر از سال گذشته است. در سال‌های اخیر، میزان مالیات پرداختی توسط نهادها و بنیادهای حاکمیتی افزایش قابل توجهی داشته و آن‌ها در زمره مودیان خوش‌حساب مالیاتی قرار می‌گیرند.
در نیمه اول امسال، ۵۱۷۲ برگ مطالبه مالیات به ارزش حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان اصل مالیات و ۹ هزار میلیارد تومان جرائم متعلقه صادر شده است. این میزان از ۸۱۳۹ مؤدی مالیاتی و با انجام بیش از ۹۵۰ فقره بازرسی به دست آمده است. همچنین در جریان رسیدگی‌ها، ۳۶۶۴ برگ تشخیص و ۱۵۰۸ برگ قطعی صادر شده است. ۱۵۹ مؤدی جدید مالیاتی شناسایی و ۶۰۰ شرکت به عنوان اشخاص فاقد اعتبار مالیاتی معرفی شدند.
با تصویب این آیین‌نامه در تیرماه امسال، مودیان برای نخستین بار توانستند محل خرج و مصرف مالیات‌های خود را انتخاب کنند. درواقع حدود ۳۵۰ هزار نفر از اصناف محل خرج مالیات‌های خود را انتخاب کرده‌اند. این افراد مجموعاً بیش از ۶ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان پرداخت کرده و با این کار بیش از ۵۷ درصد اعتبار لازم برای اجرای پروژه‌های دلخواه خود را تأمین کرده‌اند.
مشارکت مالیات دهنده ها در پروژه‌های عمومی
این اقدامات در راستای فرهنگ‌سازی پرداخت مالیات و ایجاد همدلی در پرداخت مالیات برای آبادانی کشور انجام می‌شود. این سیاست‌ها نشان‌دهنده تلاش سازمان امور مالیاتی برای افزایش شفافیت و اعتماد عمومی به نظام مالیاتی است.
رئیس کل سازمان امور مالیاتی، سبحانیان، در ادامه به جزئیات طرح «نشاندار کردن مالیات‌ها» اشاره کرد و گفت: مشارکت مالیات دهنده ها در پروژه‌های حمل‌ونقل بیشترین تعداد مشارکت‌کنندگان را به خود اختصاص داده است. تاکنون بیش از ۶۴ هزار نفر در این بخش مشارکت کرده‌اند. به عبارتی حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان، یعنی۶۰ درصد از اعتبار مورد نیاز برای پروژه‌های حمل‌ونقل را مالیاتی ها تأمین کرده‌اند. بعد از حمل‌ونقل، بخش‌های آموزش و پرورش، منابع آب، بهداشت و درمان، و ورزش و تفریحات نیز بیشترین استقبال را از جانب مودیان در طرح نشاندار کردن مالیات داشته‌اند.
سبحانیان تأکید کرد که مؤدیان می‌توانند با ورود به درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی در این طرح ملی مشارکت کنند. این طرح به مودیان این امکان را می‌دهد که محل هزینه‌کرد مالیات‌های پرداختی خود را انتخاب کنند و در نتیجه، در آبادانی کشور نقش مؤثری ایفا کنند. این اقدامات به منظور افزایش شفافیت و اعتماد عمومی به نظام مالیاتی و تشویق مشارکت در پروژه‌های اجتماعی و عمرانی کشور صورت می‌گیرد.