## تراژدی معدن زغال سنگ طبس: سود بادآورده و قربانیان خاموش
حادثه دلخراش معدن زغال سنگ طبس، بار دیگر زنگ خطری برای صنعت معدن کشور به صدا درآورد. این فاجعه غم‌انگیز که جان تعدادی از کارگران زحمتکش را گرفت، نه تنها دل هر انسان آزاده‌ای را به درد آورد، بلکه چالش‌های جدی موجود در حوزه ایمنی معادن کشور را به روشنی به نمایش گذاشت.
## آیا قیمت‌گذاری دستوری مقصر اصلی است؟
پس از حادثه، برخی از تحلیل‌گران قیمت‌گذاری دستوری بر زغال سنگ را به عنوان عامل اصلی این فاجعه عنوان کردند. این دسته از تحلیل‌گران بر این باورند که سیاست‌های مداخله‌گرانه دولت موجب زیان‌دهی معادن شده و از سرمایه‌گذاری لازم برای ارتقای ایمنی و توسعه معادن جلوگیری کرده است.
اما واقعیت این است که معدن زغال سنگ طبس به عنوان یکی از بزرگترین معادن کشور، در سال‌های اخیر سود قابل توجهی را نصیب صاحبان خود کرده است. حاشیه سود خالص این معدن در حدود 50 درصد است. این آمار به وضوح نشان می‌دهد که معدن طبس و سایر معادن زغال سنگ نه تنها زیان‌ده نبوده‌اند، بلکه با سودآوری بالایی مواجه بوده‌اند.
## مقایسه با معادن جهانی
در مقایسه با معادن زغال سنگ در سایر کشورهای جهان، حاشیه سود معادن ایران به طور قابل توجهی بیشتر است. در کشورهای پیشرفته، بخش قابل توجهی از سود معادن به جای توزیع در بین سهامداران، صرف بهبود شرایط ایمنی، توسعه معادن و ارتقای رفاه کارگران می‌شود.
| شرکت ها | کشورها | حاشیه سود شرکتها |
| شنگ هوا انرژی چین | چین | ۱۸ تا ۲۰ درصد |
| ادارو انرژی | اندونزی | ۱۵ تا ۱۸ درصد |
| بی اچ بی | استرالیا | ۱۲ تا ۱۵ درصد |
| پی بادی انرژی | آمریکا | ۸ تا ۱۲ درصد |
| اکسارو ریسورسز | آفریقای جنوبی | ۸ تا ۱۰ درصد |
| گلنکور | استرالیا | ۶ تا ۹ درصد |
| آرچ ریسورس | آمریکا | ۵ تا ۸ درصد |
| شرکت زغال سنگ سیبری (سوئک) | روسیه | ۵ تا ۷ درصد |
| شرکت زغال سنگ هند | هند | ۴ تا ۶ درصد |
| شرکت زغال وایت هیون | استرالیا | ۳ تا ۵ درصد |
| شرکت مچل | روسیه | ۲ تا ۴ درصد |
در حالی که معادن زغال سنگ ایران با سودهای بالایی مواجه هستند، بخش ناچیزی از این سود صرف ارتقای ایمنی، توسعه معادن و بهبود شرایط کارگران می‌شود. این در حالی است که بخش عمده‌ای از سود این معادن بین سهامداران توزیع می‌شود. این عدم سرمایه‌گذاری در ایمنی و توسعه معادن، ریشه اصلی بروز حوادث ناگوار در معادن کشور است.
## ریشه واقعی فاجعه: سوء مدیریت و تعارض منافع
بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که ریشه مشکلات در ساختارهای مدیریتی و نظارتی کشور نهفته است. تعارض منافع در نظارت بر ایمنی معادن، پرداخت حقوق بازرسان توسط کارفرمایان، انحلال اداره کل نظارت بر معادن در وزارت صمت و لغو الزام گواهی صلاحیت ایمنی برای کارفرمایان، همگی از جمله عوامل مهمی هستند که ایمنی معادن را به شدت تحت تاثیر قرار داده‌اند.
## کارگران قربانی سود بادآورده
در کنار این موضوع، پرداخت دستمزدهای پایین به کارگران معدن نیز از دیگر چالش‌های جدی این صنعت است. کارگرانی که با خطرات جانی و فیزیکی بسیاری در معادن مواجه‌اند، از حداقل‌ترین امکانات رفاهی برخوردار نیستند.
## آیا می‌توان از تکرار این فجایع جلوگیری کرد؟
با وجود اظهارات برخی مسئولان مبنی بر اینکه برخی از این حوادث غیرقابل اجتناب هستند، تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد که این حوادث کاملاً قابل پیشگیری‌اند. نمونه کشور چین نشان می‌دهد که با اعمال سیاست‌های درست، استفاده از فناوری‌های نوین ایمنی و رعایت استانداردهای بین‌المللی، می‌توان حوادث معدنی را به صفر رساند.
در ۶ ماه اخیر، ۱۲ حادثه معدنی در کشور رخ داده است که منجر به فوت و آسیب‌دیدگی شدید کارگران شده است. این تعداد حادثه در مدت زمان کوتاه نشان می‌دهد که ساختارهای فعلی نظارت و ایمنی در کشور ناکارآمد بوده و نیازمند بازنگری و اصلاحات اساسی است.
## راه حل چیست؟
برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی، اصلاحات ساختاری در زمینه نظارت بر ایمنی معادن، افزایش دستمزد و رفاه کارگران و سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های ایمنی از محل سود خود این صنایع با اعمال ابزارهای تشویقی و تنبیهی مالی توسط دولت ضروری است.
مشکلات معادن زغال سنگ ایران، با وجود سوددهی بالای آنها، ریشه در مدیریت نادرست منابع دارند. اگر این منابع به درستی و در راستای بهبود شرایط ایمنی و معیشت کارگران صرف شوند، می‌توان از وقوع فجایع مشابه در آینده جلوگیری کرد و شرایط کاری امن‌تری برای کارگران معادن فراهم ساخت.