پرداخت سود سهام عدالت مربوط به عملکرد مالی سال ۱۴۰۱ شرکت‌ها که دو مرحله از آن سال گذشته انجام شده، در حال حاضر با تأخیر مواجه شده است. مرحله سوم و تسویه این سودها قرار بود در ماه‌های اخیر محقق شود، اما تاکنون پرداخت نشده و سهام‌داران منتظر دریافت آن و پیگیری مشکلات مربوط به این تأخیر هستند.
یکی از سهام‌داران استانی سهام عدالت با نارضایتی از نحوه پرداخت سود سهام عدالت، به خبرنگار وطن امروز نوشت: معتقد است سازمان بورس به عنوان نماینده سهام‌داران باید پیگیر برخورد با شرکت‌هایی باشد که از پرداخت سود سهام عدالت خودداری می‌کنند. سهام‌دار دیگری در نظراتی که در گزارش‌های قبلی منتشر شده بود گفت: اگر قرار بود سود سهام عدالت واریز نشود، چرا به سهام‌داران وعده داده شد؟ نهادهای نظارتی باید به عدم واریز سود سهام عدالت که مطالبه ۵۰ میلیون نفر است، ورود کنند. خانم دیگری نیز اظهار داشت: چگونه شرکت‌ها قادر به پرداخت حقوق پرسنل خود هستند، اما نمی‌توانند سود سهام عدالت را که حق‌الناس است، پرداخت کنند؟ سازمان بورس تاکنون چه اقداماتی برای دریافت سود سهام عدالت از شرکت‌ها انجام داده است؟
در راستای همین درخواست‌ها گروه اقتصادی وطن امروز این موضوع را بازخوانی و علل عدم واریز سود مرحله سوم را پیگیری کرد.
مجید عشقی، رئیس سازمان بورس، در تاریخ ۲۸ فروردین‌ماه در رسانه ملی اعلام کرده بود: مجموعه‌ای از اتفاقات باعث شده که برخی شرکت‌ها تخلف کرده و نتوانند سود سهام عدالت را پرداخت کنند. این شرکت‌ها عمدتاً با کمبود نقدینگی مواجه هستند. ما هم توصیه کرده‌ایم که سود سهام عدالت باید پرداخت شود و امیدواریم تا خرداد ماه بتوانیم این سودها را جمع‌آوری و مابقی را پرداخت کنیم. البته زمان دقیق آن باید توسط شورای عالی بورس تعیین شود.
سود سهام عدالت حدود ۳۰ درصد کمتر از مرحله اول
مجامع هفت شرکت سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت از بهمن ماه سال گذشته آغاز شده و تا پایان مرداد امسال ادامه داشته است.
استان‌های خراسان شمالی، زنجان، گیلان، مرکزی، اصفهان، کرمان و کرمانشاه از جمله استان‌هایی هستند که در این مدت مجامع شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهام عدالت آنها برگزار شده است. همچنین، مجمع شرکت‌های سرمایه‌گذاری استان چهارمحال و بختیاری نیز قرار است در تاریخ ۶ شهریور ماه امسال برگزار شود.
در سال‌های اخیر، سود سهام عدالت در دو مرحله به حساب دارندگان آن واریز شده است؛ یکی در پاییز و دیگری در اواخر زمستان. در مرحله دوم سال گذشته، سود سهام عدالت حدود ۳۰ درصد کمتر از مرحله اول بود. همچنین در سال ۱۴۰۲، سود سهام عدالت متوفیان نیز پرداخت شد. وعده داده شده بود که افرادی که در زمستان سال گذشته سود خود را دریافت نکرده‌اند، در خردادماه ۱۴۰۳ حساب آنها شارژ خواهد شد.
با این حال، علی‌رغم وعده‌ها، پرداخت سود سهام عدالت در خردادماه محقق نشد و در تیر و مرداد نیز خبری از آن نبود. با این وجود، احتمال پرداخت مرحله سوم سود سهام مربوط به سال مالی منتهی به اسفند ۱۴۰۱ در ماه شهریور وجود دارد.
ولی الله جعفری، مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار درباره این موضوع اظهار کرد: هنوز خبری از پرداخت سود سهام عدالت از سه شرکت خاص نیست.
وی افزود: پالایشگاه بندرعباس ۲ هزار میلیارد تومان، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس ۳ هزار میلیارد تومان و مپنا حدود ۵۵۰ میلیارد تومان از سود سهام عدالت را پرداخت نکرده‌اند.
جزئیات سود سهام عدالت از سال ۱۴۰۱
جعفری در پاسخ به این سؤال که آیا با این شرکت‌ها برخوردی صورت خواهد گرفت، گفت: گزارش تخلف احتمالی برای این شرکت‌ها تهیه و به مراجع رسیدگی به تخلفات ارسال شده است. اما اکنون مهم این است که بتوانیم با پیگیری‌های خود، سود سهام عدالت را به طور کامل وصول کنیم و الباقی سود سال ۱۴۰۱ را به حساب مشمولان واریز کنیم.
جزئیات واریز سود سهام‌داران در هفته سوم شهریور ماه سال جاری نشان می‌دهد که ۲۳ ناشر، مجموعاً ۲ میلیون و ۴۴۴ هزار و ۷۴۰ سهام‌دار را که شامل ۶ هزار و ۷ میلیارد و ۸۳ میلیون تومان می‌شود، به حساب سجامی سرمایه‌گذاران واریز کرده‌اند.
در هفته سوم شهریور ماه امسال، ۱۹ شرکت شامل «دوده صنعتی پارس، بانک قرض‌الحسنه رسالت، سرمایه‌گذاری پویا، سرمایه‌گذاری توسعه توکا، پالایش نفت اصفهان، ص. س. املاک و مستغلات امین‌شهر، لامیران، سرمایه‌گذاری صنایع ایران، سیمان فارس، گسترش صنایع روی ایرانیان، بهمن دیزل، گروه صنعتی ملی، نفت پاسارگاد، پتروشیمی گلستان، تولید و مدیریت نیروگاه زاگرس کوثر، ایران یاساتایر و رابر، فولاد هرمزگان جنوب، بهار رزعالیس چناران و ملی صنایع مس ایران» سود جاری ۲ میلیون و ۳۱۳ هزار و ۹۲۹ سهام‌دار که معادل ۵ هزار و ۸۹۰ میلیارد و ۵۹ میلیون تومان است را به حساب آنها در سامانه سجام واریز کرده‌اند.
در همین بازه زمانی، ۴ ناشر شامل «لامیران، سرمایه‌گذاری پردیس، بیمه زندگی آگاه و پارس الکتریک» سود سنواتی و حق تقدم ۱۳۰ هزار و ۸۱۱ سهام‌دار را که معادل ۱۱۷ میلیارد و ۲۳ میلیون تومان است، از طریق سپرده‌گذاری مرکزی پرداخت کردند.
بازخوانی پرونده سود سهام عدالت متوفیان
در تاریخ ۶ اسفند ۱۴۰۰، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اظهار داشت که برای انتقال قهری سهام عدالت به زیرساخت‌های مختلف، نیاز به زمان و تدابیر فنی بیشتری دارد و پیچیدگی‌های مربوط به آن باعث تأخیر در راه‌اندازی سامانه مربوطه شده است.
وی امیدوار بود که ظرف شش ماه، یعنی تا شهریور ۱۴۰۱، سامانه به بهره‌برداری برسد.
بااین‌حال، به گفته قائم‌مقام مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، در مورد سامانه انتقال سهام عدالت به وراث بخشی وجود دارد که خارج از اختیارات شرکت سپرده‌گذاری مرکزی قرار دارد و نیازمند تعامل با قوه قضائیه است.
وی اشاره کرد که برای اجرای سامانه، قوه قضائیه باید به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی یک سرویس ارائه کند تا اطلاعات متوفیان را دریافت کند و بر اساس گواهی انحصار وراثتی که توسط قوه قضائیه صادر می‌شود و زیرساخت‌های سرویسی که ارائه می‌شود، موارد را اجرایی کند.
مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بیان کرد که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در تلاش است تا این موضوع را پیگیری کند و این درخواست یکی از خواسته‌های مسئولان بازار سرمایه و سپرده‌گذاری مرکزی است.
فوت وارث و تنوع مذهب از مشکلات انتقال سهام و وارثان
عضو شورای‌عالی بورس نیز در جلسه تعیین تکلیف متوفیان سهام عدالت اشاره کرد که وارثان باید درخواست خود را اعلام کنند و برگه انحصاروراثت را در اختیار داشته باشند. او تأکید کرد که فرایند سهام عدالت متوفیان بسیار پیچیده است و مشکل اصلی آن این است که حتی وراث هم ممکن است فوت کرده باشند.
وی به مسئله تنوع مذهبی متوفیان سهام عدالت اشاره کرد و گفت که برای حل این مشکل باید قوانین و مقررات مربوطه بهبود یابند.
بنابراین، بر اساس اطلاعات موجود، سامانه انتقال سهام عدالت به وراث هنوز به‌صورت کامل راه‌اندازی نشده است و با مشکلات و تأخیرهایی مواجه شده است. پیچیدگی‌ها و نیازمندی‌های فنی مرتبط با این سامانه باعث تأخیر در بهره‌برداری آن شده است. همچنین، برای اجرای سامانه نیازمند تعامل با قوه قضائیه است و برخی از موارد خارج از اختیار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی قرار دارد.
سازمان ثبت‌احوال و اجرای سامانه الکترونیک متوفیان سهام
در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۴۰۱، محمد کاظمی فرد، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، دربارهٔ سامانه انتقال سهام عدالت به وراث اطلاعاتی را درباره اطلاعات فردی متوفیان سهام‌داران این سامانه به‌صورت الکترونیکی ارائه کرد. او اعلام کرد که سازمان ثبت‌احوال کشور این خدمت را ارائه خواهد کرد و اطلاعات متوفیان به‌صورت آنلاین در دسترس سازمان بورس قرار دارد.
همچنین افزود که داده‌های مربوط به وراثت سهام انحصاراً به سازمان بورس ارائه شده است، تا سهام عدالت متوفیان به خانواده‌هایشان منتقل شود. این داده‌ها به‌صورت وب‌سرویس در اختیار سازمان بورس قرار گرفته و سازمان می‌تواند از آن در سامانه‌های خود استفاده نماید.
با این حال، برخلاف ادعاهای رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، فرایند انتقال داده‌های فوت‌شدگان به سازمان بورس به دلیل انجام این فرایند به‌صورت دستی به طور کامل انجام نشده است. در این زمینه، باغستانی، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، اعلام کرد: تاکنون تنها تصاویر انحصار وراثت مبتنی بر سرویس به سازمان بورس ارائه شده است و از سال ۹۷ به بعد عملاً تعداد متوفیان را پوشش نمی‌دهد.
باتوجه‌به این موضوع، سازمان بورس برای افزایش سرعت در راه‌اندازی سامانه انتقال سهام متوفیان به وراث، زیرساخت فنی را مجدداً تغییر داده و طرح دیگری را در شورای‌عالی بورس مطرح کرده است. عشقی، رئیس سازمان بورس، اعلام کرده است که تصویب شده است که تقسیم‌بندی سهام عدالت بر اساس گواهی انحصاروراثت از طریق شعب کارگزاری صورت گیرد.
بنابراین، شرکت سپرده‌گذاری باید زیرساختی را برای شرکت‌های کارگزاری فراهم کند تا آن شرکت‌ها بتوانند اقدامات لازم را انجام دهد.
سازمان ثبت‌احوال کشور مسئول ارائه خدمات مربوط به متوفیان سهام عدالت
در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۴۰۱، سازمان ثبت‌احوال کشور خدماتی را دربارهٔ سامانه انتقال سهام عدالت به وراث اطلاعاتی اعلام کرد. این سامانه به‌منظور انتقال سهام متوفیان به وارثان آنها ایجاد شده است. اطلاعات فردی متوفیان سهام‌داران در این سامانه ثبت می‌شود و سازمان بورس از این اطلاعات برای انتقال سهام استفاده می‌کند.
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه توضیح داد که سازمان ثبت‌احوال کشور مسئول ارائه خدمات مربوط به اطلاعات متوفیان است و این اطلاعات به‌صورت الکترونیکی در دسترس سازمان بورس قرار می‌گیرد. او اعلام کرد که سازمان ثبت‌احوال کشور این خدمت را ارائه خواهد کرد و به‌صورت آنلاین اطلاعات مربوط به متوفیان سهام‌داران در دسترس سازمان بورس قرار خواهد گرفت.
فرایند انتقال داده‌های فوت‌شدگان به سازمان بورس
همچنین، باتوجه‌به ادعاهای این مقام، برخی از مسئولان شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اعلام کرده‌اند که فرایند انتقال داده‌های فوت‌شدگان به سازمان بورس به طور کامل انجام نشده است. تاکنون تنها تصاویر انحصاروراثت بر اساس سرویس به سازمان بورس ارائه شده است و این تصاویر از سال ۹۷ به بعد معتبر هستند. بااین‌حال، تعداد متوفیان قبل از سال ۹۷ هنوز به طور کامل در این سامانه ثبت نشده است.
به همین دلیل، سازمان بورس برای افزایش سرعت در راه‌اندازی سامانه انتقال سهام متوفیان، زیرساخت فنی را تغییر داده است. طرحی مطرح شده است که تقسیم‌بندی سهام عدالت بر اساس گواهی انحصاروراثت از طریق شعب کارگزاری انجام شود. در این طرح، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی مسئول فراهم‌کردن زیرساخت موردنیاز برای شرکت‌های کارگزاری خواهد بود تا اقدامات لازم در این زمینه انجام شود.
برای انتقال سهام عدالت متوفیان حتماً وارثان باید سجامی شوند
وراثی که قصد دارند سهام عدالت متوفیان خود را دریافت کنند، باید ابتدا به سامانه سجام مراجعه کرده و فرایند سجامی شدن را طی کنند. این شرط برای تمامی وراث الزامی است و بدون آن، امکان انتقال سهام و دریافت سود وجود ندارد. مهدی حاجی‌وند، دستیار ویژه رئیس سازمان بورس در امور سهام عدالت، تأکید کرده است که این شرط باید توسط همه وراث رعایت شود.
محمد باغستانی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری مرکزی، چندی پیش دوباره تأکید کرد: پرداخت مرحله سوم سود سهام عدالت مربوط به عملکرد مالی سال ۱۴۰۱ هنوز از سوی برخی ناشران انجام نشده است. به همین دلیل، تا کنون نتوانسته‌ایم سود سهام عدالت و سود وراث را واریز کنیم.
وی ادامه داد: در صورت پرداخت سود مرحله سوم و تسویه سهام عدالت، سود وراثی که تمام مراحل انتقال سهام عدالت متوفیان خود را انجام داده‌اند نیز به طور کامل پرداخت خواهد شد. اما باید تأکید کرد که یکی از شروط اساسی پرداخت سود سهام عدالت برای وراث، سجامی شدن آن‌هاست.
باغستانی توضیح داد: برای پرداخت سود، به شماره شبا برای هر یک از وراث نیاز داریم؛ بنابراین، در این زمان، وراث می‌توانند از طریق شعب بانک‌های منتخب و کارگزاری‌های معتبر، اقدامات لازم برای انتقال سهام عدالت متوفی خود را انجام دهند.
نحوه دریافت سود سهام عدالت متوفیان
مژگان صفری مقدم، مدیر پشتیبانی و راهبری عملیات سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه اعلام کرد که انتقال سهام عدالت متوفیان به وراث از طریق شعب کارگزاری و بانک‌های منتخب همچنان بدون هزینه انجام می‌شود.
وی افزود: پس از سجامی شدن، وراث می‌توانند با مراجعه به درگاه یکپارچه ذی‌نفعان بازار سرمایه به آدرس ddn.csdiran.ir و انتخاب بخش امور سهام عدالت متوفی، با وارد کردن کد ملی و تاریخ تولد فرد فوت‌شده، وضعیت سهام عدالت و پرتفوی او را استعلام کنند.
وی توضیح داد: تمامی مراحل ذکر شده و تقسیم دارایی متوفی به‌صورت رایگان انجام می‌شود. پس از استعلام وضعیت سهام عدالت، یکی از وراث می‌تواند به یکی از شعب کارگزاری‌های منتخب یا بانک‌های ملی، تجارت، ملت و پارسیان مراجعه کرده و مدارک لازم را که در آدرس www.csdiran.ir موجود است، ارائه دهد.
صفری مقدم تأکید کرد: تمام وراث متوفی سهام عدالت باید پس از تقسیم دارایی، نسبت به سجامی شدن اقدام کنند تا پرداخت سود سهام عدالت به حساب آنها از طریق شماره شبا اعلام‌شده در سامانه سجام انجام شود. همچنین وراث پس از سجامی شدن می‌توانند با مراجعه به درگاه یکپارچه ذی‌نفعان بازار سرمایه علاوه بر مشاهده پرتفوی سهام عدالت خود، از ارزش روز آن نیز مطلع شوند.
سهام عدالت جاماندگان در انتظار مصوبه دولت
راضیه ذوالنوریان، مدیر کل دفتر توسعه مردمی سازی واگذاری‌ها در آخرین اظهارات خود درباره تخصیص سهام عدالت به بازماندگان گفت: با توجه به تبصره (۳) ماده (۳۴) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل (۴۴) قانون اساسی موضوع تکلیف وزارت امور اقتصادی و دارایی برای شناسایی افراد مشمول طرح توزیع سهام عدالت، با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و فراهم آوردن شرایط واگذاری سهام به مشمولین و با عنایت به ابلاغ دستورالعمل مربوط در سال ۱۳۸۹ توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی، در ۲۰ مرحله مختلف جهت شناسایی مشمولین این طرح اقدام شد و در نهایت تعداد ۴۹،۱۴۸،۷۷۴ نفر به عنوان مشمولین نهایی طرح شناسایی شدند.
مدیرکل دفتر توسعه مردمی سازی واگذاری‌ها تصریح کرد: همچنین پرتفوی سهام حدود ۳۰ میلیون نفر از مشمولین به صورت غیرمستقیم از طریق شرکت‌های سرمایه گذاری استانی و کانون متشکل از شرکت‌های سرمایه گذاری استانی اداره خواهد شد، این دسته از مشمولین پس از پذیرش شرکت‌های سرمایه گذاری استانی در بازار بورس و اوراق بهادار، سهام‌دار این شرکت‌ها شدند؛ شایان ذکر است با توجه به بررسی نحوه برگزاری مجامع شرکت‌های موصوف از سوی شورای عالی بورس و اوراق بهادار مقرر شده است بر اساس مصوبات مورخ ۲۰/۰۴/۱۴۰۲ و ۰۹/۰۸/۱۴۰۲ آن شورا نسبت به برگزاری مجامع شرکت‌های سرمایه گذاری استانی سهام عدالت اقدام شود؛ بدیهی است پس از برگزاری مجامع موصوف و از زمان اعلام آزاد شدن خرید و فروش سهام‌داران می‌توانند به تدریج نسبت به معامله سهم خود در بورس اقدام کنند.
توزیع سهام عدالت جدید و لزوم تصویب سبد پیشنهادی جدید در هیئت وزیران
وی تصویب سبد پیشنهادی جدید در هیئت وزیران را لازم دانست و ادامه داد: در راستای بند (الف) تبصره (۲) قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کشور، دولت موظف شده بود از محل باقیمانده سهام متعلق به دولت یا شرکت‌های دولتی در بنگاه‌های قابل واگذاری نسبت به واگذاری سهام عدالت به افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)، مددجویان سازمان بهزیستی کل کشور و کلیه افراد واجد شرایط طبق قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (۴۴) قانون اساسی اقدام کند.