## بحران مسکن در ایران: 48 سال انتظار برای یک رویا
مسکن در سال‌های اخیر به معظلی بزرگ برای مردم ایران تبدیل شده است. آمارها به وضوح نشان می‌دهند که خرید خانه برای بسیاری از مردم تبدیل به رویایی دست نیافتنی شده است. بر اساس گزارش وزارت راه و شهرسازی، ایرانی‌ها برای خرید خانه باید 48 سال در انتظار بمانند! این 48 سال انتظار نتیجه سیاست‌های اشتباه، رکود تولید مسکن و تورم افسار گسیخته در این بازار است.
گزارش جدید بانک مرکزی از “تحولات معاملات بازار مسکن شهر تهران در مرداد 1403” نشان می‌دهد که متوسط قیمت هر متر مربع زیربنای مسکونی معامله شده در تهران به 88 میلیون و 500 هزار تومان رسیده است. این رقم نسبت به ماه مشابه سال قبل، 16.8 درصد رشد داشته است. از سوی دیگر، آمار رسمی نشان می‌دهد 51 درصد از خانوارهای تهرانی مستاجر هستند. این مستاجران علاوه بر تحمل تورم 45 درصدی اجاره‌بها، باید 48 سال هم در انتظار خرید خانه باشند. با این اوصاف، برنامه دولت سیزدهم برای خانه‌دار کردن مستاجران پایتخت چیست؟
### انبوه خانه‌ندارها: از تازه ازدواج‌کرده‌ها تا طلاق‌گرفته‌ها
آمار متقاضیان نهضت ملی مسکن و به طور کلی مسکن‌های حمایتی، پیام مهمی را مخابره می‌کنند. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، از 7 میلیون نفر متقاضی مسکن ملی در دولت سیزدهم، 5 میلیون نفر در بررسی‌های اولیه و 1.8 میلیون نفر در بررسی نهایی، حائز شرایط دریافت مسکن حمایتی اعلام شدند. اولین شرط ثبت‌نام در طرح مسکن ملی این است که شخص متقاضی و افراد تحت تکفل وی نباید از 1 فروردین 1384 به بعد هیچ خانه یا زمینی به نامشان زده شده باشد.
روند ثبت‌نام در این طرح، آمار جدیدی را از افرادی که صاحب‌خانه نیستند را نشان می‌دهد. براین اساس، بیش از 5 میلیون خانوار مسکن ملی در کشور وجود دارد که در 19 سال اخیر، موفق به خرید خانه نشده‌اند. همچنین، براساس گفته نورزوی، مدیر کل دفتر اقتصاد دولت سیزدهم، در اردیبهشت ماه امسال، 51 درصد خانوارهای تهرانی، مستاجرند. سالانه حدود 500 هزار ازدواج در کشور ثبت می‌شود که این آمار به معنای افزایش تقاضای مسکن در کشور است. به جز ازدواج‌ها، طلاق هم می‌تواند تقاضای مسکن در کشور را بالا ببرد. بنابراین می‌توان مدعی شد درصد قابل توجهی انباشت تقاضا در بازار مسکن وجود دارد.
### 50 درصد هزینه‌ها فقط برای مسکن!
مسکن، سهم عمده‌ای را در سبد هزینه‌های خانوار دارد. این سهم هم برای صاحبان مسکن ملکی و هم برای مستاجران است، اما اقتصاد تورمی، شرایط را برای مستاجران سخت‌تر می‌کند. گزارش شاخص‌های اقتصادی کلان مرکز آمار ایران حاکی از سهم 38.1 درصدی مسکن، در سبد هزینه خانوارهای ایرانی است. این عدد در شهر تهران به 50.8 درصد هم رسیده است. یک خانواده تهرانی بیش از نیمی از درآمد سالانه خود را صرف هزینه مسکن می‌کند. اگر این خانواده مستاجر باشند، نیمی از درآمد خود را از دست می‌دهند، بدون آنکه امکان پس‌انداز برایشان وجود داشته باشد. گزارش بانک مرکزی از تحولات بازار مسکن از تورم 45 درصدی در شهر تهران و 49 درصدی در تمام مناطق شهری کشور، خبر می‌دهد.
مقایسه سهم مسکن در سبد هزینه‌های خانوار ایرانی با استاندارد جهانی؛ نشان از فاصله معنادار هزینه ایرانی‌ها با استانداردهای جهانی دارد. دفتر اسکان بشر سازمان ملل متحد، هبیتات، ایدئال هزینه برای مسکن را 30 درصد اعلام کرده است، درحالی که این عدد در مناطق شهری ایران، 38.1 درصد است. متوسط سهم مسکن در سبد هزینه‌های خانوارهای کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، 23 درصد است. مردم کشورهای عضو اتحادیه اروپا، 23.9 درصد و خانوارهای کشورهای حوزه یورو، 23.6 درصد برای مسکن هزینه می‌کنند. نمودار پایین، سهم مسکن در سبد هزینه‌های خانوارهای کشورهای مختلف با ایران را مقایسه می‌کند.
آنچه که آمارها نشان می‌دهند، قیمت بالای مسکن است که شرایط نامناسبی را برای مردم ایجاد می‌کند. مردم ایران، علاوه بر 48 سال انتظار برای خرید خانه، با تورم 49 درصدی اجاره‌بها هم روبه‌رو هستند. از سوی دیگر، چون اجاره‌بها پرداخت می‌کنند، امکان پس‌انداز هم ندارند. همانطور که پیش از این هم اشاره شد، در تهران بیش از 50 درصد سبد هزینه‌های خانوار، متعلق به مسکن است. مردم برای پرداخت این هزینه، باید از سایر هزینه‌های خود صرف نظر کنند. به طور کلی قیمت بالای مسکن، زندگی را برای مردم ایران سخت کرده است و قدرت خرید خانه را از آن ها گرفته است.
در این شرایط، دولت سیزدهم، برای حل معضل مسکن چه برنامه‌ای دارد؟ آیا سیاست‌های اشتباه دولت‌های گذشته را ادامه می‌دهد یا با اتخاذ روش صحیح واگذاری زمین، از بحران مسکن می‌کاهد؟
