## چرا ایران در بازار بانکرینگ عقب مانده است؟
ایران با وجود ظرفیت بالای تولید سوخت بدون سولفور، تنها به اندازه نیاز داخلی تولید می کند و در بازار بانکرینگ منطقه نیز سهم ناچیزی دارد. گرچه ایران در این صنعت پتانسیل بالایی برای افزایش سهم خود تا 50 درصد دارد، اما دستیابی به این هدف نیازمند اراده جدی دولت است.
در حال حاضر سهم ایران از بازار 30 میلیارد دلاری بانکرینگ، تنها 3 میلیارد دلار است. این در حالی است که ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان سوخت و مشتقات نفتی در جهان است. سوخت گازوئیل و نفت کوره ایران به صورت قاچاق یا قانونی به بنادری مانند فجیره منتقل می شود و کشتی های عبوری در بنادر امارات از این طریق سوخت گیری می کنند. این در حالی است که ارزش افزوده حاصل از آن می توانست عاید ایران شود.
علاوه بر این، پهلوگیری کشتی های خارجی در بنادر ایران منافع دیگری نیز دارد. یکی از آنها شکل گیری زنجیره ای از تامین تجهیزات کشتی و ارائه خدمات تعمیراتی و … است.
### موانع اصلی توسعه بازار بانکرینگ در ایران
یکی از موانع اصلی توسعه بازار بانکرینگ در ایران، ضعف زیرساخت ها و نداشتن یک متولی مشخص در این صنعت است. در سال های گذشته، سهم ایران از بازار بانکرینگ توسط شرکت های خصوصی کسب شده است. در دولت دوازدهم مدیریت بازار بانکرینگ ایران به امور بین الملل وزارت نفت محول شده است.
با وجود تحریم ها، یکی از مهمترین دلایل عدم پهلوگیری کشتی های خارجی در بنادر ایران، محدودیت های تحریمی است. بنابراین ارائه این خدمات توسط وزارت نفت به طور قطع محدودیت های تحریمی را تشدید می کند.
پالایشگاه آبادان، از زمان تاسیس 600 هزار بشکه در روز ظرفیت تولید داشته، ولی ظرفیت کنونی آن 430 هزار بشکه است. تنها 40 تا 45 درصد نفت خام این پالایشگاه تبدیل به نفت کوره می‌شود که قیمت آن با نفت خام تفاوتی ندارد. تنها پالایشگاه شازند اراک 220 تن در روز نفت کوره با سولفور یک‌دهم درصد تولید می‌کند. بنابراین فجیره یا بندر حمریه در شارجه نفت کوره ایران را می‌خرند و آنجا سولفورزدایی می‌کنند و گاهی اوقات با قیمت 60 تا 100 درصد گران‌تر می‌فروشند.
در حال حاضر شرکت ملی نفتکش به‌طور متوسط نیاز به 4000 تن سوخت در روز دارد که به اندازه مصرف کشتیرانی جمهوری اسلامی و شرکت های بخش خصوصی است. به همین دلیل ظرفیت تولیدی کشور آنقدر نیست که بتوانیم نیاز کشتی های خارجی را چندان مورد توجه قرار دهیم. در حالی که برنامه‌ریزی کشور این است که حداقل نصف فجیره سوخت گیری کشتی ها را تامین کند. برای دستیابی به این هدف باید تولید 10 تا 12 میلیون تن سوخت کم سولفور تولید کند. دستیابی به این میزان تولید سوخت باعث می شود که کشتی‌هایی که بندر فجیره نمی‌تواند نیازشان را برآورده کند، به جای اینکه در سنگاپور یا اروپا سوختگیری کنند، در ایران نیاز خود را تامین کنند.
بنابراین برای دستیابی به این هدف باید پالایشگاه‌های ما در درازمدت باید یکی‌یکی با سرمایه‌گذاری‌های جدید شروع به تغییر ماهیت پالایشی خود کنند.
### نقش وزارت نفت در ضعف بانکرینگ
هرچند در سال های اخیر شرکت ملی نفت تلاش کرده با قرارداد نهاد پژوهشی کیفیت سوخت بانکرینگ در ایران را ارتقا ببخشد، اما از آنجایی که مشکل بازار بانکرینگ ایران کمتر فنی است، وزارت نفت باید در این صنعت بیشتر نقش رگولاتوری را ایفا کند.
توسعه زیرساخت های بانکرینگ و ارتقای کیفیت آن می تواند بستری برای توسعه این صنعت باشد، اما قطعا نمی تواند آنقدر انگیزه ایجاد کند که کشتی های خارجی محدودیت های تحریمی را نادیده بگیرند و ایران را جایگزین امارات کنند.
در مقطع کنونی بندر فجیره دومین بندر جهان از نظر حجم سوخت گیری کشتی در دنیاست.
از طرف دیگر بندر فجیره به دلیل شدت باد و موج کم برای سوخت‌رسانی مناسب است. در ایران نیز بخشی از جزیره قشم بهترین و مناسب‌ترین مکان بانکرینگ است. شهرهای ساحلی ما در جنوب، شهرهایی هستند که دانش مهندسی در آنها رشد چندانی نداشته است، بنابراین در ساخت کشتی هم ناتوان هستند. به همین دلیل باید زیرساخت های لازم برای اینکار در این منطقه توسعه پیدا کند. از طرف دیگر برای ستاره قشم باید ظرفیت تا 200 تا 250 هزار تن برنامه‌ریزی می‌کردند اما ظرفیت 50 هزار تنی دارد.
همچنین بنادر کشور را باید مجهز به توزیع سوخت به کشتی‌های در حال تخلیه و بارگیری کنیم. در شرایط اوج تردد، بیش از 50 کشتی در لنگرگاه بندرعباس ایستاده و منتظر نوبت هستند. این مساله می تواند منجر به اختلال در بارگیری و تخلیه آنها شود. این موضوع باعث می شود تا این کشتی ها کمتر به بنادر ایران مراجعه کنند.
در شرایط کنونی راههای برای عبور از محدودیت های تحریمی در بازار بانکرینگ وجود دارد. برای نمونه می‌توانیم از کشتی های بزرگ برای انتقال سوخت به کشتی های کوچک استفاده کرد. یا اینکه در یک کشور خارجی مانند عمان شرکت سوخت‌رسانی راه‌اندازی کنیم، سوخت‌های ایران را کم‌سولفور کرده و از این طریق به کشتی های عبوری خدمات دهیم.