## فیلترینگ و وعده‌های پزشکیان: گزارشی از وضعیت فعلی
از زمان آغاز فعالیت دولت پزشکیان، صحبت‌های وزیر ارتباطات درباره فیلترینگ و وعده‌های ریاست جمهوری در این زمینه، انعکاس‌های متفاوتی از جانب حامیان دولت داشته است. سیدستار هاشمی، وزیر ارتباطات، در حاشیه آیین آغاز سال تحصیلی جدید، به خبرنگاران اعلام کرد که مساله فیلترینگ در شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی در حال بررسی است. اما او به طور دقیق به جزئیات برنامه‌های خود برای بهبود تجربه کاربران از اینترنت و رفع فیلترینگ اشاره نکرد و تنها گفت: “اجازه بدهید این موضوع در فضای کارشناسی پیگیری شود.”
این پاسخ مبهم، با واکنش برخی رسانه‌های نزدیک به دولت مواجه شد که از وزیر خواستند به جای تکرار وعده‌ها و کلی‌گویی، به ارائه راه حل‌ها و اقدامات عملی در زمینه رفع فیلترینگ بپردازد.
با گذشت نزدیک به 100 روز از آغاز به کار دولت پزشکیان، مردم به طور جدی خواهان ارائه گزارش شفاف در زمینه اقدامات انجام شده در خصوص فیلترینگ هستند. این موضوع تنها یک مطالبه سیاسی یا کارشناسی نیست، بلکه مساله‌ای اجتماعی است که زندگی همه مردم را در تمام طبقات و گروه‌ها تحت تاثیر قرار می‌دهد.
شایان ذکر است که مسعود پزشکیان در زمان انتخابات، یکی از محورهای اصلی تبلیغات خود را بر مسائلی همچون فیلترینگ قرار داده بود. این حوزه یکی از معدود حوزه‌هایی است که امکان انجام اقدامات مؤثر در کوتاه‌مدت و ارائه گزارش به مردم در آن وجود دارد.
پزشکیان در مسیر رفع فیلترینگ با موانع متعددی مواجه است، از جمله مخالفت جریان‌های منتقد خود. فضای مجازی در سال‌های اخیر به میدانی برای رقابت جریان‌های سیاسی برای استفاده بیشتر از آن تبدیل شده است. فراموش نکنیم که در روز بعد از اعلام نتایج انتخابات، روح‌الله مومن‌نسب، چهره حامی سعید جلیلی، علت اصلی شکست جریان جلیلی را “باختن کشور به فیلترشکن‌ها” عنوان کرد.
این جریان، در تجمعات حول موضوع حجاب نیز فعال بود. در اردیبهشت سال جاری، کمتر از 72 ساعت بعد از انتشار “فراخوان مردمی پیاده‌روی حمایت از عفاف و حجاب” در شبکه اجتماعی ایتا توسط کانال ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران، این تجمع برگزار شد.
این اتفاق نشان داد که گروه‌هایی که خواهان ریشه کن شدن شبکه‌های اجتماعی غیر ایرانی هستند، چه کسانی هستند و چرا بر طبل فیلترینگ و محدود کردن شبکه‌های اجتماعی می‌کوبند. رفتارهای این جریان در شبکه اجتماعی ایتا به شدت تند و پرخاشگرانه بود و حتی صدای روزنامه اصولگرای “فرهیختگان” را نیز درآورد که در مطلبی درباره این رویه هشدار داد.
**وعده‌های پزشکیان درباره رفع فیلترینگ چه بود؟**
مسعود پزشکیان از نمایندگان مجلس بود که همیشه در زمان حضور در مجلس از مساله فیلترینگ انتقاد می‌کرد و در زمان بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی، از این طرح و کمیسیون ویژه بررسی آن انتقاد می‌کرد. کمپین او در زمان انتخابات نیز تمرکز ویژه ای بر مساله رفع فیلترینگ داشت.
او حتی در مناظرات انتخاباتی، مخالفت خود با فیلترینگ را به دلیل آسیب‌هایی که به کسب و کارها می‌زند، اعلام کرد و از رفع آن دفاع کرد. حساب کاربری او در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) مکررا به معایب فیلترینگ، آسیب دیدن کسب و کارها و داغ شدن بازار فروش فیلترشکن اشاره و تاکید می‌کرد که مردم مطالبه رفع فیلتر از فضای مجازی و اینترنت را دارند و باید به خواسته‌های مردم توجه کرد.
پزشکیان در ایام مناظرات انتخاباتی یکی از محورهای اصلی در برنامه دولتش را “اینترنت” و مساله “فیلترینگ” اعلام کرد. از اینکه “تمام تلاش خود را برای اصلاح نظام ناکارآمد فیلترینگ به کار می‌بندم” تا تاکید بر اینکه “اینترنت را باید آزاد کنیم.”
او در توییتی در بین مرحله اول و دوم انتخابات نوشت: “من اگر انتخاب شدم جلوی فیلترینگ خواهم ایستاد و کسب و کارهای تعطیل شده را بازیابی خواهم کرد.”
با این وجود، اظهارات او در حوزه فیلترینگ، با ابهاماتی از جانب هوادارانش مواجه شد. او در توییتی نوشته بود: “در تمام جهان در مواقع خاص محدودیت‌هایی دارند اما نباید این طور باشد که الان وقتی هیچ مساله‌ای نیست، فیلترینگ بگذاریم.” این نوشته به این معنا بود که در دولت او نیز در “مواقع خاص” ممکن است محدودیت‌هایی برای اینترنت در نظر گرفته شود، اما در شرایط عادی نباید فیلترینگ و محدودیتی اعمال کرد.
**ترکیب شورای عالی فضای مجازی و دست برتر دولت پزشکیان**
برخی از فعالان سیاسی و ناظران معتقدند که برای نتیجه بخشی بهتر در زمینه رفع فیلترینگ، این مساله باید از طریق مجلس پیگیری شود. اما با توجه به شرایط فعلی، به نظر می‌رسد که امکان چنین پیگیری‌ای وجود ندارد.
در نخستین جلسات علنی مجلس دوازدهم، تنشی جدی به دلیل عدم رسیدگی به طرح دوفوریتی پزشکیان درباره رفع فیلترینگ رخ داد. نمایندگان نزدیک به دولت و حامیان پزشکیان در راستای تحقق این وعده دست به طراحی طرحی زدند برای رفع فیلترینگ، اما این طرح در دستورکار قرار نگرفت.
محمدقسیم عثمانی، نماینده بوکان در مجلس، به دلیل عدم رسیدگی به طرح دوفوریتی‌اش درباره رفع فیلترینگ اعتراض کرد، اما اعتراض او به جایی نرسید.
البته در مجلس نمایندگانی هستند که با صدای بلند با مساله فیلترینگ مخالفت می‌کنند و بدون شک در صورت اقدامی مؤثر از جانب دولت، این جریان در مجلس نیز مدافع رییس جمهور و تصمیماتش خواهند بود.
شورای عالی فضای مجازی، به عنوان نهادی که در این زمینه تصمیم‌ساز و تاریخ‌ساز است، فرصتی بی‌بدیل برای تغییرات هر چند کوچک در زمینه فیلترینگ را دارد. با توجه به ترکیب شورای عالی فضای مجازی و حضور 6 وزیر در این شورا، می‌توان با مقاومت در برابر برخی طرح‌ها و رفع محدودیت‌ها به صورت آهسته و پیوسته، این وعده را محقق کرد.
علاوه بر این، “کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه”، که در حال حاضر با نام غیررسمی “کمیته فیلترینگ” شناخته می‌شود، نیز فرصتی دیگر است که باید برای تغییر وضعیت فیلترینگ مورد توجه قرار گیرد.
اگرچه این کمیته زیر نظر دادستان کل کشور فعالیت می‌کند، اما متشکل از 12 عضو است که شش نفر از قوه مجریه و دو نفر از قوه مقننه و مابقی از قوه قضاییه هستند.
بنابراین دولت در نیمی از این کمیته نیز حضور دارد و دارای رای است. نیمی از رای می‌تواند سرنوشت بسیاری از مسائل را تغییر بدهد.
مدت زمان سپری شده از عمر دولت اگرچه شاید برای نهایی شدن رفع فیلترینگ کافی نباشد، اما زمانی کافی برای برنامه‌ریزی‌های اولیه در این زمینه بوده است. از این جهت، مردم منتظر گزارش شفاف در این زمینه هستند.
