## بحران خودکشی در میان پزشکان جوان: ریشه‌ها و راهکارها
افزایش چشمگیر داوطلبان گروه تجربی در کنکور سراسری نشان از علاقه‌ی بسیاری به تحصیل در دانشگاه‌های پزشکی دارد، اما متاسفانه واقعیت تلخی در انتظار بسیاری از این دانشجویان است. چالش‌های سهمگین حین تحصیل، مخصوصا در دوره رزیدنتی، سرنوشتی تلخ و ناگوار برای برخی از آنها رقم می‌زند، از جمله خودکشی.
مصطفی معین، وزیر علوم دولت اصلاحات، به این معضل به عنوان یک مسئله مهم و نیازمند ریشه یابی و حل فوری اشاره می‌کند. او در گفتگویی با خبرآنلاین می‌گوید: “درمان کشور بر دوش رزیدنت‌ها قرار دارد و آنها دچار فرسودگی شغلی شدید هستند. متأسفانه فرهنگ سازمانی در بیمارستان‌های ما فرهنگی خشونت‌آمیز، دستوری و تحقیرآمیز است، و این شرایط باعث می‌شود رزیدنت‌ها احساس اسارت و بیگاری کنند که می‌تواند به خودکشی آنها منجر شود.”
در کشور ما، نرخ خودکشی از میانگین جهانی کمی پایین‌تر است اما متاسفانه در حال افزایش است. در سال‌های اخیر، شاهد افزایش حدود ۵۱ درصدی خودکشی در سطح کشور بوده‌ایم. اما نکته ناگوارتر این است که خودکشی در میان پزشکان جوان به ویژه رزیدنت‌ها به طور چشمگیری بیشتر است، به طوری که نرخ خودکشی در این گروه سه تا پنج برابر بیشتر از میانگین جامعه است. این وضعیت پیامی منفی و نگران‌کننده برای جامعه دارد، و همه را به فکر فرو می‌برد که چرا افرادی که مأموریت درمان و التیام جامعه را بر عهده دارند چنین خشونتی را نسبت به خود به کار می‌گیرند.
**چرا یک پزشک خودکشی می‌کند؟**
معین با تاکید بر عوامل متعدد در خودکشی پزشکان، آنها را به سه دسته تقسیم می‌کند:
* **عوامل فردی:** عوامل فردی و سرشتی در وقوع خودکشی تأثیرگذار هستند، اما چسباندن برچسب “مشکل روانی” به افرادی که دست به خودکشی می‌زنند یک عمل غیرعلمی و غیراخلاقی است. علاوه بر این، علاقه و استعداد یک رزیدنت در رشته پزشکی در سرنوشت او نقش مهمی دارد. اما سیستم کنکور در کشور ما توانایی شناسایی استعدادها را ندارد، به خصوص با وجود سیاست‌های سهمیه‌ای که منجر به ورود افرادی با رتبه‌های پایین به رشته پزشکی می‌شود. این وضعیت می‌تواند رزیدنت‌ها را به لحاظ روانی با چالش‌های سنگینی مواجه کند، مانند افسردگی، ناامیدی و حتی طلاق.
* **عوامل ساختاری:** عوامل شغلی و تحصیلی درباره خودکشی کادر درمان بسیار مهم هستند. رزیدنتی در کل دنیا و به خصوص در ایران یک حرفه سخت و طاقت‌فرسا است. رزیدنت‌ها مجبور هستند همزمان با تحصیل در بیمارستان درمان انجام دهند و این کار هیچ فرصتی برای استراحت، تحقیق، آموزش و رسیدگی به آرزوهای آنان که برای ورود به رشته پزشکی داشته‌اند نمی‌گذارد. علاوه بر این، فرهنگ سازمانی در بیمارستان‌ها خشونت‌آمیز و تحقیرآمیز است. در چنین شرایطی رزیدنت‌ها دچار فرسودگی شغلی می‌شوند، و احساس اسارت و بیگاری می‌کنند که می‌تواند به خودکشی منجر شود.
* **عوامل اجتماعی:** عامل سوم عوامل اجتماعی هستند. ما در جامعه‌ای موجی و ناپایدار از لحاظ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زندگی می‌کنیم، که با نابرابری، تبعیض، فقر و آسیب‌های اجتماعی مواجه است. این وضعیت تأثیر منفی خود را بر روی پزشکان نیز می‌گذارد.
**مهم‌ترین عامل چه است؟**
معین با اشاره به مهم‌ترین عامل در خودکشی رزیدنت‌ها می‌گوید: “ساختار نظام سلامت کشور ما که برخلاف همه دنیا و شاید فقط مانند کوبا پزشکی را از سایر علوم جدا می‌کند، نقش مهمی در ایجاد این مسئله دارد. انتخاب ورودی‌ها به رشته پزشکی نیز باید به صورت دقیق و بر اساس استعداد و علاقه انجام شود. متاسفانه در کشور ما ورود به رشته پزشکی بیشتر به دلایل اقتصادی انجام می‌شود و سیستم ورودی ما توانایی تشخیص علاقه و استعداد را ندارد. این که ۷۵ درصد از دانشجویان رشته پزشکی دانشگاه تهران با سهمیه وارد این رشته شده‌اند نشان دهنده این مشکل است. طرح اجباری و استثماری خدمت خارج از مرکز نیز یک مشکل جدید است که موجب اضافه بار و فرسودگی رزیدنت‌ها می‌شود.”
**راهکار چیست؟**
معین بر ضرورت تغییر ساختار نظام سلامت و ایجاد فرهنگ سازمانی مناسب در بیمارستان‌ها تاکید می‌کند. او همچنین به اهمیت انتخاب ورودی‌های رشته پزشکی بر اساس علاقه و استعداد اشاره می‌کند و از سیستم تمام وقت استادی به عنوان یک راهکار مناسب نام می‌برد.
**در نهایت، خودکشی رزیدنت‌ها نتیجه مجموعه‌ای از عوامل فردی، ساختاری و اجتماعی است که به یک تراژدی منجر می‌شود. تغییر در ساختار نظام سلامت کشور، فرهنگ سازمانی در بیمارستان‌ها و سیستم ورودی دانشجویان به رشته پزشکی می‌تواند از بروز چنین تراژدی‌هایی جلوگیری کند.**
