اصول اخلاقی در مشاغل

اخلاق حرفه‌ای، موضوعی کلیدی و بنیادی در هر جامعه‌ای است. در واقع، می‌توان گفت اخلاق حرفه ای ریشه در رفتار درست و نادرست دارد و در زندگی شغلی و روابط کاری افراد نقش مهمی ایفا می‌کند. اخلاق حرفه ای به بررسی چالش‌های اخلاقی که در حرفه‌های مختلف به وجود می‌آید، می‌پردازد و به دنبال درک ارزش‌ها و الزامات اخلاقی در هر حرفه است.

به طور کلی، اخلاق حرفه ای را می‌توان مسئولیت پذیری فرد در زندگی شخصی، شغلی و سازمانی دانست. اخلاق شخصی، اخلاق حرفه ای و اخلاق سازمانی سه نوع مسئولیت پذیری هستند که بر اساس هر یک از آنها اخلاق در ابعاد مختلف زندگی تبلور می‌یابد.

به عبارت دیگر، اخلاق حرفه ای مجموعه ای از اصول و استانداردهای رفتاری است که نحوه رفتار افراد و گروه ها را در محیط کار تعیین می‌کند.

در گذشته، اخلاق حرفه ای بیشتر به اخلاق کار و اخلاق مشاغل مربوط می‌شد. اما امروزه، این مفهوم به طور گسترده تری درک می‌شود و به کلیه حرفه‌ها و مشاغل تعمیم می‌یابد.

صاحبان حرفه ها انتظار دارند اخلاق حرفه ای دو کار را انجام دهد: اول، بیان نظام مند مسئولیت های اخلاقی در هر حرفه و دوم، تشخیص دقیق و حل اثربخش مسائل اخلاقی در محیط کار.

فاکتورهای اخلاق حرفه ای

• رفتاری متداول در میان اهل یک حرفه
• مدیریت رفتار و کردار آدمی هنگام انجام دادن کارهای حرفه ای
• اخلاق حرفه ای رشته ای از دانش اخلاق است که به مطالعه روابط شغلی می پردازد.
• مجموعه ای از قوانین که در وهله اول از ماهیت حرفه و شغل به دست می آید.
• اخلاق حرفه ای، یک فرایند تفکر عقلانی اســت که مجموعه ای از کنش ها و واکنشهای اخلاقی پذیرفته شده اســت که از سوی سازمانها و مجامع حرفه ای مقرر می شود تا مطلوب ترین روابط اجتماعی ممکن را برای اعضای خود در اجرای وظایف حرفه ای فراهم آورد.
  اخلاق فردی :اخلاق فردی به آن دسته از استانداردهای رفتاری که برای همه یکسان است اشاره دارد. به نقل از هری چی؛ درستی یا نادرستی امور، شناخت امور خیر و شر، و بازشناسی فضائل مسائل بنیادین اخلاق را تشکیل می دهد و به نقل از کانت؛ اگر انسانی اخلاقی باشد، خردمند و در همان معنا آزاد نیز هست. فضیلت، تنها شادی نیست بلکه عظیمت، والایی و آزادی انسان است.
  تیلور اخلاق را تحقیق در ماهیت و سطوح اعتقادی افراد می داند منفعت و فضیلت اخلاقی ) اراده نیک، نیک خواهی ( برترین خیر است و در برابر آن کلیه ارزش های دیگر فرعی هستند که در حالت ایده آل، این مشخصه ها همچون استانداردهایی هستند که هر فرد معقول می خواهد آن ها را دنبال کند.
  پس می توان گفت که اخلاق فردی شامل اصول و معیارهایی برای تفکر و رفتار آدمی است که ما را قادر می سازد با رعایت حقوق یکدیگر و محیط)طبیعی و مصنوع(، تکالیف انسانی نسبت به خود و محیط (شامل دیگران و طبیعت) و در مکاتب دینی نسبت به خالق، داشته باشیم و بر اساس آن، رشد و زندکی کنیم.

اصول اخلاقی در مشاغل در موقعیت های ویژه

اخلاق شغلی مجموعه ای از اصول اخلاقی است که هر فرد در انجام کار خود آن را رعایت می‌کند. به بیان ساده تر، اخلاق شغلی احساس هر فرد نسبت به شغل و حرفه اش است که در نتیجه آن، نگرش و رفتار او شکل می‌گیرد.

اخلاق شغلی به عنوان یک تفاوت فردی تعریف شده است که توسط مجموعه‌ای از اعتقادات و رفتارهایی که نشان دهنده ارزش شغل در دید انجام دهنده آن می‌باشد.

اصول اخلاقی در مشاغل، تعهد ذهنی، روانی و جسمانی کارکنان یا گروه ها به اندیشه و خرد جمعی را در جهت کشف استعدادهای درونی برای توسعه سازمان تشویق می‌کند. اصول اخلاقی در مشاغل، شناخت درست از نادرست در محیط کار و آنگاه انجام درست و ترک نادرست را به کارکنان یادآور می‌شود.

با هدف حفظ مدیریت حرفه ای پروژه و شهرت مثبت سازمان، موسسه مدیریت پروژه متخصصان را با استانداردهای اخلاقی بالا، هدایت می‌کند.

هدف اصلی ایجاد منشور اخلاقی و رفتار حرفه ای این است که بتوانیم حرفه خود را به صورت فردی و جمعی با پذیرش این کدهای اخلاقی و رفتاری حرفه ای پیش ببریم.

اصول اخلاقی در مشاغل اعتقاد دارد که این کدها در تصمیم‌گیری عاقلانه به ما کمک می‌کند. به ویژه زمانی که با موقعیت‌های دشوار مواجه می‌شویم که ممکن است از ما خواسته شود که یکپارچگی یا ارزش‌های خود را به خطر بیاندازیم.

منشور اخلاقی چیست؟

منشور اخلاقی برای همه اعضای PMI و افرادی که دارای گواهینامه PMI هستند یا افرادی که برای صدور گواهینامه درخواست می‌کنند و همچنین داوطلبان PMI ، اعمال می‌شود. در حالی که PMI سطوح مختلفی از گواهینامه های مدیریت پروژه را ارائه می‌دهد، PMP به عنوان بهترین گواهینامه مدیریت پروژه در نظر گرفته می‌شود.

ضروری است که PMP ها در سراسر جهان از منشور اخلاقی PMI آگاه باشند و از آن پیروی کنند تا از چشم انداز و کاربرد آن اطمینان حاصل شود.

شناخت موقعیت‌های اخلاقی و به‌کارگیری کد اخلاقی PMI در مورد آنها به متخصصان این امکان را می‌دهد تا از استانداردهای موسسه مدیریت پروژه حمایت کنند. همچنین مدیران پروژه آگاه باشند که پیروی نکردن از چارچوب اخلاقی تعریف شده در منشور اخلاقی PMI ، منجر به بررسی رسمی اخلاقی توسط کمیته بازبینی اخلاق PMI (ERC) گردیده است. در نهایت تعلیق احتمالی عضویت یا تعلیق صدور گواهینامه، یا حذف احتمالی عضویت و گواهینامه آنان شود.

مدیران پروژه باید همیشه چهار حوزه ارزشی احترام، مسئولیت، انصاف و صداقت را در نظر داشته باشند تا همیشه از اخلاق قابل قبول مدیریت پروژه اطمینان حاصل کنند.

با هدف حفظ مدیریت حرفه ای پروژه و شهرت مثبت سازمان، موسسه مدیریت پروژه متخصصان را با استانداردهای اخلاقی بالا، هدایت می‌کند.

تفاوت اصول اخلاقی در مشاغل

اخلاق فردی، مسئولیت پذیری شخصی است در برابر رفتار فردی که یک انسان از خود نشان می‌دهد. اخلاق شغلی مسئولیت پذیری یک فرد است در برابر رفتار حرفه ای به عنوان صاحب یک حرفه، شغل و یا پست سازمانی.

اخلاق حرفه‌ای یکی از مسائل اساسی همه جوامع بشری است. در حال حاضر، متأسفانه در جامعه ما در محیط کار کمتر به اخلاق حرفه‌ای توجه می‌شود. درحالی که در غرب سکولار، در دانش‌های مربوط به مدیریت و سازمان، شاخه‌ای با عنوان اخلاق حرفه‌ای وجود دارد، ولی در جامعه دینی ما در مدیریت، به اخلاق توجه کافی نشده است.

جامعه ما نیازمند آن است تا ویژگی‌های اصول اخلاقی در مشاغل مانند دلبستگی به کار، روحیه مشارکت و اعتماد، ایجاد تعامل با یکدیگر را تعریف نموده و برای تحقق آن فرهنگ‌سازی نماید. امروزه بسیاری از کشورها در جهان صنعتی به این بلوغ رسیده‌اند که بی‌اعتنایی به مسائل اخلاقی و فرار از مسئولیت‌ها و تعهدات اجتماعی، به از بین رفتن بنگاه می‌انجامد.

به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌های موفق برای تدوین استراتژی اخلاقی احساس نیاز کرده است. باید در سازمان یک فرهنگ مبتنی بر اخلاق رسوخ کند. از این‌رو، کوشیده‌اند به تحقیقات درباره اخلاق حرفه‌ای جایگاه ویژه‌ای بدهند؛ وقتی از حوزه فردی و شخصی به حوزه کسب و کار گام می‌نهیم‌‌، اخلاق حرفه ای به میان می‌آید؛ مانند: اخلاق پزشکی‌‌، اخلاق معلمی‌‌، اخلاق مهندسی و نظایر آن‌.

استانداردهای مدیریت پروژه

موسسه مدیریت پروژه آمریکا در سال ۱۹۶۹ با شش عضو در شهر پنسیلوانیا آمریکا تاسیس شد. در سال ۱۹۸۴ PMI گواهینامه PMP را معرفی کرد و در سال ۱۹۹۱ موفق به کسب گواهی استاندارد ملی آمریکا (ANSI) شد. هشت سال بعد از آن PMI گواهینامه ۹۰۰۱ISO را نیز برای گواهینامه PMP خود کسب کرد.

انستیتوی مدیریت پروژه PMI در سال ۱۹۹۸ میلادی از سوی ANSI به عنوان صادر کننده استانداردهای مدیریت پروژه به رسمیت شناخته شده است و بعد از اینکه کمیته توسعه استانداردهای اخلاقی یک کد اخلاقی جدید را برای اطمینان از مشارکت جامعه مدیریت پروژه جهانی بررسی و تهیه کرد، هیئت مدیره PMI در اکتبر ۲۰۰۶ کد اخلاقی فعلی و رفتار حرفه ای PMI را مورد تصویب قرار داد.

در شماره جولای PMI Today مشاهده می‌شود که یکی از نقش ها و مسئولیت های کلیدی دست اندرکاران پروژه، تصمیم گیری است. در نتیجه، مدیران پروژه اغلب در تصمیم گیری خود با مسائل اخلاقی مواجه می‌ شوند و می بایست از کد و ابزارهای پشتیبان آن به عنوان یک راهنمای ضروری در پروژه استفاده کرده و بدان عمل نمایند.

در واقع مدیران حرفه ای پروژه باید تصمیمات درستی بگیرند و روزانه رفتار منطبقی بر اصول داشته باشند که این رفتارها به ایجاد جو اعتماد در بین ذینفعان پروژه کمک کرده و موفقیت پروژه را افزایش می‌دهد.

در میان ارزش‌هایی که از سوی موسسه مدیریت پروژه مهم‌تر تلقی می‌شود، چهار ارزشی ایست که در منشور اخلاقی PMI نسبت به آن تصمیم‌گیری شده و برجسته شده‌اند عبارتند از: مسئولیت، احترام، انصاف و صداقت.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که عدم رعایت استانداردهای اخلاقی PMI برای دارندگان گواهینامه می‌توانند تبعات فراوانی داشته باشد که در صورت محکومیت به نقض منشور اخلاقی، توسط کمیته بازبینی اخلاق PMI مشمول اقدامات انضباطی خواهند شد.

تصمیم‌گیری عاقلانه از اصول اخلاقی در مشاغل

PMI اعتقاد دارد که این کدها به ما در تصمیم‌گیری عاقلانه کمک می‌کند، به‌ویژه زمانی که با موقعیت‌های دشوار مواجه می‌شویم که ممکن است از ما خواسته شود که یکپارچگی یا ارزش‌های خود را به خطر بیاندازیم. منشور اخلاقی برای همه اعضای PMI و افرادی که دارای گواهینامه PMI هستند یا افرادی که برای صدور گواهینامه درخواست می‌کنند و همچنین داوطلبان PMI ، اعمال می‌شود. در حالی که PMI سطوح مختلفی از گواهینامه های مدیریت پروژه را ارائه می‌دهد، PMP به عنوان بهترین گواهینامه مدیریت پروژه در نظر گرفته می‌شود.

ضروری است که PMP ها در سراسر جهان از منشور اخلاقی PMI آگاه باشند و از آن پیروی کنند تا از چشم انداز و کاربرد آن اطمینان حاصل شود.

شناخت موقعیت‌های اخلاقی به متخصصان این امکان را می‌دهد تا از استانداردهای موسسه مدیریت پروژه حمایت کنند و همچنین مدیران پروژه آگاه باشند که پیروی نکردن از چارچوب اخلاقی تعریف شده در منشور اخلاقی PMI ، منجر به بررسی رسمی اخلاقی توسط کمیته بازبینی اخلاق PMI (ERC) گردیده و در نهایت تعلیق احتمالی عضویت یا تعلیق صدور گواهینامه، یا حذف احتمالی عضویت و گواهینامه آنان شود.

مدیران پروژه باید همیشه چهار حوزه ارزشی احترام، مسئولیت، انصاف و صداقت را در نظر داشته باشند تا همیشه از اخلاق قابل قبول مدیریت پروژه اطمینان حاصل کنند.

تعاریف منشور اخلاقی PMI

منشور اخلاقی PMI می‌گوید: “ما خود را در مورد هنجارها و آداب و رسوم دیگران آگاه می‌کنیم و از درگیر شدن در رفتارهایی که ممکن است آنها را بی احترامی بدانند اجتناب می‌کنیم.

بخش فرعی ۳٫۲٫۲ منشور اخلاقی PMI می‌گوید: “ما به نظرات دیگران گوش می‌دهیم و به دنبال درک آنها هستیم.

بخش فرعی ۳٫۳٫۱ منشور اخلاقی PMI بیان می‌کند، که “ما با حسن نیت مذاکره می‌کنیم.

بخش فرعی ۳٫۳٫۳ آیین نامه اخلاقی PMI بیان می‌کند ، “ما به شیوه‌ای توهین آمیز نسبت به دیگران رفتار نمی‌کنیم.

و به گفته لوکاس (۲۰۱۰)، یک مذاکره ایده آل شامل سه بخش اصلی، درک موضع طرف‌های دیگر، حل مشکل به منظور یافتن زمینه‌های مشترک و تدوین یک توافق قابل قبول است.

منشور اخلاقی احترام را اینگونه تعریف می‌کند: وظیفه ما برای نشان دادن احترام بالا به خود، دیگران و منابعی که به ما سپرده شده و یا اینکه به ما سپرده می‌شود ممکن است شامل افراد، پول، شهرت، ایمنی دیگران و منابع طبیعی یا محیطی باشد.

منشور اخلاقی همچنین بیان می‌کند که ساختن یک محیط با احترام باعث ایجاد اعتماد، اطمینان و عملکرد عالی می‌شود. ملاحظات مختلف برای حوزه ارزشی احترام که مدیران پروژه باید رعایت کنند شامل فرهنگ و آداب و رسوم، ایجاد روابط، مذاکره و رهبری است.

مسئولیت، به عنوان یک حوزه ارزش اخلاقی توسط کد اخلاقی PMI به این صورت تعریف شده است: وظیفه ما در قبال تصمیماتی که می‌گیریم یا نمی‌گیریم، اقداماتی که انجام می‌دهیم یا انجام نمی‌دهیم، و پذیرش عواقب ناشی از آن .

قوانین اخلاقی سازمانی

شرکت‌هایی که یک کد رسمی اخلاقی را ایجاد و منتشر می‌کنند، پیام روشنی از انتظارات کارکنان خود ارسال می‌کنند. یک منشور اخلاقی یا منشور رفتار به وضوح ارزش های اولیه و قوانین اخلاقی سازمان را مشخص می‌کند که آنها انتظار دارند همه از آنها پیروی کنند. این کد باید نشان دهد که در مورد منش، نگرش و رفتار چه کاربردی دارد.

برای مثال در حوزه مالی، مشاوران مالی که در بورس اوراق بهادار ثبت می‌شوند مُظَف به اجرای “قانونی وظیفه امانت‌داری” می‌شوند. این یک الزام قانونی است و یک کد وفاداری است تا به بهترین وجه از حقوق مشتریان خود حمایت کنند.

طبق گزارش موسسه حسابداران رسمی آمریکا (AICPA)، حسابدارانی که به عنوان حسابدار رسمی شناخته‌شده‌اند که به‌طور معمول تعهدی به مشتریانشان ندارند نیز باید از استاندارد‌های اخلاقی مشابهی مانند امانت‌داری، بی‌‌طرفی، حق‌گویی و اجتناب از مناقشات در منافع استفاده کنند.

کدهای اخلاقی بر اساس ارزش، ارزش‌های اصلی سازمان را آدرس‌دهی می‌کنند که ممکن است بیان‌کننده استانداردهایی برای مسئولیت‌پذیری در رابطه با مزایای عمومی و محیط زیست باشد. کد اخلاقی مبتنی بر ارزش ممکن است درجه‌ بالاتری از خودکنترلی نسبت به مدل انطباقی داشته باشد.

برخی از کدها شامل زبانی‌ هستند که در آن ‌هم ارزش و هم انطباق را آدرس‌دهی می‌کنند. برای مثال یک فروشگاه زنجیره‌ای مواد غذایی می‌تواند یک کد اخلاقی تنظیم کند که نشان‌دهنده تعهد شرکت به سلامت و ایمنی در ورای سود مالی است. این فروشگاه زنجیره‌ای مواد غذایی همچنین ممکن است شامل اصولی برای عدم عقد قرارداد با تأمین‌کنندگانی باشد که هورمون به دام‌ها می‌خورانند یا آنها را در شرایطی نادرست پرورش می‌دهند.

اولویت بندی ارزشهای اخلاقی

کد اخلاقی برمبنای انطباق نه تنها دستورالعمل‌های مربوط به رفتار را تعیین می‌کند. بلکه مجازات نقص این رفتار‌ها را نیز مشخص می‌کند. در برخی از صنایع قوانین خاصی برای رفتار حرفه‌ای وجود دارد. این صنایع کد‌های اخلاقی برمبنای انطباق را در جهت اجرای مقررات آماده می‌کنند. کارکنان معمولاً برای یادگیری این قوانین تحت آموزش قرار می‌گیرند. زیرا هرگونه عدم انطباق ممکن است مشکلات قانونی برای شرکت به وجود بیاورد یا کارکنان خاطی مورد مجازات قرار بگیرند.

بسیاری اعتقاد دارند که کدهای اخلاق و لیستهای ارزشهای اخلاقی اضافی و به درد نخور هستند چرا که ارزشهایی را ارائه می‌کنند که هر انسانی طبیعتاً متمایل به آنها است. اما درواقع آنچه از کدهای اخلاق برای سازمان ارزشمند است اولویت بندی ارزشهای اخلاقی در آن و تمرکز بر ارزشهای خاصی در محیط کار است. برای مثال واضح است که همه مردم باید صادق و درستکار باشند، اما در سازمانی که تقلب و فریبکاری زیاد است این ارزش (صداقت و درستکاری) در اولویت قرار می‌گیرد و باید در کد اخلاق سازمان گنجانده شود.

برخی سازمان‌ها برای اطمینان از اجرای کدهای اخلاقی یک “مسئول انطباق” تعیین می‌کنند. این فرد مسئول به‌روزرسانی تغییرات در قوانین، نظارت بر انطباق رفتاری کارکنان و تشویق آنها هستند.

این نوع اصول اخلاقی مبتنی بر قوانین روشن و واضحی هستند و کاملاً عواقب عدم انطباقات را مشخص کرده‌اند. علیرغم وجود سخت‌گیری در اجرای قانون برخی کدهای رفتاری مبتنی بر انطباق شرایط محیطی مسئولیت اخلاقی سازمان را ارتقا نمی‌دهند.

چشم انداز و هدف ایجاد منشور اخلاقی و رفتار حرفه ای PMI این است که بتوانیم حرفه خود را چه به صورت فردی و چه جمعی با پذیرش این کدهای اخلاقی و رفتاری حرفه ای پیش ببریم.

دلایل اهمیت اصول اخلاقی در مشاغل سازمانی

ملاحظات مختلف برای حوزه ارزشی مسئولیتی که باید رعایت شود شامل ایمنی و محیط زیست، حفاظت از اطلاعات اختصاصی و محرمانه، مقررات و الزامات قانونی، رشوه، تقلب و فساد است.

رازداری، رعایت قوانین سازمانی و قوانین دولتی. اصول اخلاقی در مشاغل در این حوزه ارزشی زیادی برای مدیران و کسب و کارهایشان داشته و از اهمیت فراوانی برخوردار است، زیرا رفتار با صداقت می‌تواند اعتماد مشتریان را افزایش دهد و به سازمان کمک می‌کند تا در مقابل رقبایشان متفاوت شوند.

گستره دانش اخلاق مشتمل بر چند حوزه می باشد؛ اخلاق بندگی، اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی، اخلاق خانواده، اخلاق محیط زیست و اخلاق حرفه‌ای .

منظور از اخلاق بندگی، هنجارها و ناهنجارهایی مانند ایمان، تعبد، خوف و توکل است که مربوط به رابطه انسان و خداست.

منظور از اخلاق فردی، ارزش های اخلاقی مربوط به حیات فردی انسان ها است و انسان را فارغ از رابطه با غیر در نظر می‌گیرد. مانند فضیلت های صبر، حکمت، و حزم و رذیلت های پر خوری، شتاب زدگی و سفاهت.

منظور از اخلاق اجتماعی، ارزش های حاکم بر رابطه فرد با سایر انسان ها است؛ مانند عدل و احسان یا حسد و تکبر.

منظور از اخلاق خانواده، ارزش ها و احکام اخلاقی مربوط به حوزه روابط خانوادگی است. واژه اخلاق اجتماعی در اطلاق عرفی خود به ارتباط فرد با فرد دیگر انصراف دارد و در کل روابط انسان با اعضای خانواده را نیز در بر می‌گیرد. اما از آنجا که خانواده محل تلاقی فرد و اجتماع و مهم ترین کانون رشد اخلاقی انسان است و نیز بستر پیدایش روابط منحصر به فرد همسری، فرزندی، پدری و مادری است . هر یک، اخلاقیات ویژه خود را تولید و مطالبه می‌کند.

شکل گیری شاکله اخلاقی فرد از کجاست

خانواده کارکرد منحصر به فردی در شکل گیری شاکله اخلاقی فرد دارد که جدا از شوون فرد و روابط وی با دیگر عناصر اجتماعی است. به همین جهت از اخلاق اجتماعی جدا شده است.

همچنین از آنجا که انسان اختیار تأثیرگذاری بر روابط کلان حاکم بر جامعه و نیز توان نقش آفرینی در تاریخ را دارد. سخن از وظایف اخلاقی انسان نسبت به ساخت جامعه و مناسبات میان نهاد های مدنی و نیز نسبت به تاریخ بشری و تمدن آینده ممکن است. در قلمرو مباحث